Ιστορια του .... Ονοματος μου ¨( Λυκουδη )

Εισαγωγή

Το αρχείο της οικογένειας Λυκούδη αποτελείται από 5 φακέλους, καλύπτει κυρίως την περίοδο 1859-1926 και περιλαμβάνει τα υπο-αρχεία του αντισυνταγματάρχη του Μηχανικού Πέτρου Στ.Λυκούδη, του νομικού και λογοτέχνη αδελφού του, Εμμανουήλ Στ.Λυκούδη και του γιού του τελευταίου, αντιναυάρχου και ακαδημαϊκού Στυλιανού Εμμ.Λυκούδη.

Βιογραφικά σημειώματα

Πέτρος Λυκούδης (1843-1913)

Ο Πέτρος Λυκούδης γεννήθηκε στο Ναύπλιο  το 1843. Ήταν γιος του Στυλιανού Π. Λυκούδη από την Κέρκυρα και της Μαρίας Εμμ. Κυδωνάκη-Καλλέργη από την Κρήτη. Η ιστορία της οικογένειας Λυκούδη[1] ανέρχεται στα βυζαντινά χρόνια. Απόγονοι της οικογένειας εγκαταστάθηκαν τον 17ο αιώνα στην Κεφαλλονιά και Ζάκυνθο, ενώ κλάδος της οικογένειας Ζακύνθου μετοίκησε στην Κέρκυρα και στη Βενετία.

Ο Πέτρος εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων το 1859 και καταταγόμενος στο σώμα του Μηχανικού το 1865  υπηρέτησε στις Διευθύνσεις Ναυπλίου και Κερκύρας. Το 1869 στάλθηκε στη Γαλλία για εκπαίδευση (σύνταγμα Μηχανικού στο Metz) και για παρακολούθηση μαθημάτων στην Ecole des Ponts et Chaussιes στο Παρίσι, όπου και βρέθηκε στην κήρυξη του γαλλοπρωσικού πολέμου. Αυτόπτης μάρτυρας της πολιορκίας του Παρισιού, την περιγράφει ζωντανά στις επιστολές προς τον πατέρα του (βλ. Φακ.1.2). Το φθινόπωρο του 1870 επέστρεψε στην Ελλάδα και του ανατέθηκε η εκτέλεση έργων οδοποιΐας κυρίως στην Αιτωλοακαρνανία, ενώ το 1875 διορίστηκε καθηγητής Οχυρωματικής στη Σχολή Ευελπίδων. Συμμετείχε στην προέλαση του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλία τον Ιανουάριο του 1878, ενώ ένα χρόνο αργότερα έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν στην Πρέβεζα και στην Κωνσταντινούπολη  για τις εδαφικές παραχωρήσεις της Τουρκίας προς την Ελλάδα. Το 1880 στάλθηκε από τον Χαρίλαο Τρικούπη στη συνδιάσκεψη του Βερολίνου, ως στρατιωτικός σύμβουλος της ελληνικής αντιπροσωπείας. Το 1881 ο Πέτρος Λυκούδης ήταν μέλος της Διεθνούς Επιτροπής για τη χάραξη των νέων συνόρων και εργάστηκε με τον άγγλο συνταγματάρχη Ardag για τη σύνταξη του χάρτη της νέας οροθετικής γραμμής.

Στο διάστημα 1885-89 ασχολήθηκε με τη μελέτη της μόνιμης οχύρωσης της Αθήνας, του Πειραιά και του Ναυστάθμου, θέμα που τον είχε ήδη απασχολήσει από το 1878. Τον Απρίλιο του 1897 βρέθηκε στη θέση του επιτελάρχη στο Γενικό Επιτελείο Στρατού, αναπληρώνοντας τον Α. Μαγγίνα, ενώ δύο χρόνια αργότερα απορρίπτοντας την πρόταση να αναλάβει επίσημα τη θέση, ζήτησε να τεθεί σε διαθεσιμότητα. Το 1906, ύστερα από αίτησή του, αποστρατεύθηκε με το βαθμό του υποστρατήγου.

Ο Πέτρος Λυκούδης υπήρξε ο εφευρέτης ενός νέου συστήματος λειτουργίας του πυροβόλου όπλου, το λυόμενο πυροβόλο “κατά οριζοντίαν κατεύθυνσιν άνευ λύσεως της συνεχείας των αυλάκων”. Το σύστημά του βραβεύθηκε και αναγνωρίστηκε διεθνώς, ωστόσο η ηθική αμοιβή και η αναγνώριση της εφεύρεσής του από το ελληνικό κράτος άργησε τόσο, ώστε να τιμηθεί μόνον μετά θάνατον, το 1924, με το μετάλλιο στρατιωτικής αξίας 1ης τάξεως.

Πέθανε στις 31 Μαρτίου του 1913 στην Αθήνα μετά από πενταετή ταλαιπωρία που προήλθε από εγκεφαλική συμφόρηση και κηδεύθηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, χωρίς στρατιωτική στολή και τιμές.

Εμμανουήλ Λυκούδης (1849-1925)

Ο Εμμανουήλ Λυκούδης, αδελφός του Πέτρου, γεννήθηκε και αυτός στο Ναύπλιο το 1849. Πήγε σχολείο στην Χαλκίδα και στον Πειραιά και σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, από όπου αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 1872. Το 1875 εισήλθε στο δικαστικό σώμα υπηρετώντας στην Ερμούπολη, στην Άμφισσα και, από το 1888, στο Εφετείο Αθηνών. Διετέλεσε νομικός σύμβουλος του κράτους (1896-1905) και της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος μέχρι το θανατό του. Το διάστημα 1905-1917 δικηγορούσε διατηρώντας δικηγορικό γραφείο με τον Τηλέμαχο Κοντό.

Παρακολουθούσε από κοντά την κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα αρθρογραφώντας συχνά σε εφημερίδες και περιοδικά και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με θέματα εκλογικά, συμβάλλοντας το 1890, ύστερα από πρόταση του Χ.Τρικούπη, στην εκπόνηση του σερβικού εκλογικού συστήματος με βάση την ελληνική εκλογική νομοθεσία.

Εκτός από νομομαθής ο Λυκούδης ήταν και λογοτέχνης-πεζογράφος. Η λογοτεχνική του παραγωγή, πλούσια σε διηγήματα, αναμνήσεις, ταξιδιωτικές εντυπώσεις κ.ά. συγκεντρώθηκε συστηματικά και εκδόθηκε τα τελευταία χρόνια της ζωής του.[2] Το 1923 του απενεμήθη το Εθνικόν Αριστείον των Γραμμάτων για το  λογοτεχνικό του έργο.

Παντρεύτηκε την Δήμητρα Γ.Μπλατσή (1862-1922) με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά: τον Στυλιανό και την Μαρία (σύζυγο Αθ.Μιαούλη).

Ο Εμμανουήλ Λυκούδης πέθανε στην Αθήνα στις 13 Οκτωβρίου 1925.

Στυλιανός  Λυκούδης (1878-1958)

Ο Στυλιανός Λυκούδης, γιος του Εμμανουήλ και της Δήμητρας γεννήθηκε στην Ερμούπολη το 1878. Φοίτησε  σε σχολεία της Ερμούπολης  και της Αθήνας και σε ηλικία 13 χρόνων μπήκε στη Ναυτική Σχολή Δοκίμων, της οποίας αργότερα υπήρξε καθηγητής. Υποπλοίαρχος το 1910 προβιβάστηκε σε πλωτάρχη το 1914, σε πλοίαρχο το 1920 και  αποστρατεύθηκε με το βαθμό του αντιναυάρχου. Το 1911 τοποθετήθηκε στη Διεύθυνση Φάρων  του υπουργείου Ναυτικών και τέσσερα χρόνια αργότερα έγινε μόνιμος διευθυντής της. Διακρίθηκε για την πρόταση φωτισμού του Ελλήσποντου, της Προποντίδας και του Βοσπόρου από τη Διεθνή Επιτροπή των Στενών καθώς και για τη συμβολή του στη βελτίωση του φαρικού δικτύου της Ελλάδας.

Το 1939 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ασχολήθηκε με τη συγγραφή ιστορικών μελετών γύρω από θέματα γλωσσολογίας και ναυτικής ορολογίας ενώ παράλληλα φρόντισε για την προβολή του έργου του πατέρα του.

Ο Στυλιανός παντρεύτηκε το 1903 την Αγγελική Κ.Λουγγή και απέκτησε μαζί της μία κόρη, την Μπέλλα.

Πέθανε στην Αθήνα το 1958.

Συμπεραίνουμε ότι το κομμάτι του αρχείου της οικογένειας Λυκούδη, που έχει περιέλθει στο ΕΛΙΑ με αγορά, δεν είναι πλήρες αλλά αποτελεί μέρος μόνον του αρχείου της οικογένειας, καθότι τα κατάλοιπα των τριών μελών που περιλαμβάνει  δεν είναι αντιπροσωπευτικά  του συνόλου και της έκτασης των δραστηριοτήτων των δημιουργών τους[3]. Όσο για το αρχείο του Πέτρου Λυκούδη γνωρίζουμε ότι μεγάλος αριθμός εγγράφων (139 έγγραφα) που είχε επιλεγεί από τον αδελφό του για παρουσίαση και δημοσίευση[4], δωρήθηκε το 1924, στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, άρα έχει αποκοπεί από το υπάρχον αρχείο στο ΕΛΙΑ, που παρουσιάζεται διασπασμένο.

Το αρχείο του Πέτρου Λυκούδη περιλαμβάνει αρχειακό υλικό  για την περίοδο 1859-1912. Βρίσκουμε έγγραφα που αναφέρονται κυρίως σε προσωπικά και υπηρεσιακά θέματα (1859-1899), την ενδιαφέρουσα αλληλογραφία  με τον πατέρα του (1868-1881) με πλούσιες αναφορές για την παραμονή του στην Γαλλία, την υπηρεσία του στη Διεύθυνση Μηχανικού Αιτωλοακαρνανίας και τις ενέργειες  για την οροθέτηση των συνόρων. Το θέμα της χάραξης των νέων συνόρων καλύπτεται με διάφορα επίσημα έγγραφα, επιστολές, τηλεγραφήματα και προσωπικές σημειώσεις του Λυκούδη, ενώ η διοργάνωση του στρατού (γαλλική αποστολή Vosseur) και ο ελληνοτουρκικός πόλεμος τεκμηριώνονται ελλειπώς με εκθέσεις, επιστολές, τηλεγραφήματα κ.ά. Το εναπομείναν  υλικό, το σχετικό με το λυόμενο πυροβόλο (1878-1907), αντιπροσωπεύει το μισό περίπου υλικό, αποτελεί τον ένα  από τους δύο φακέλους του αρχείου και περιλαμβάνει αλληλογραφία, εκθέσεις και σχέδια.

Γνωρίζουμε επίσης  ότι τριάντα ένα (31) σχέδια των μονίμων οχυρωματικών έργων της Αθήνας, του Πειραιά και του Ναυστάθμου, που είχε εκπονήσει ο Πέτρος Λυκούδης,  παραδόθηκαν το 1920  από τον αδελφό του,  στο υπουργείο Ναυτικών και ότι η  βιβλιοθήκη του δωρήθηκε το 1913 στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.

Το αρχείο του Εμμανουήλ Λυκούδη καλύπτει κυρίως την περίοδο 1865-1926 και περιέχει περιορισμένο αριθμό τεκμηρίων που αναφέρονται στη νομική και λογοτεχνική του ιδιότητα (κυρίως επιστολές σχετικές με νομικές υποθέσεις και ορισμένα συμβόλαια με εκδότες για την έκδοση του λογοτεχνικού του έργου). Περιλαμβάνει ωστόσο μία εκτενή και κατατοπιστική αλληλογραφία κυρίως με τον πρόεδρο της Ι.Ε.Ε.Ε. σχετικά με τη δωρεά οικογενειακών κειμηλίων και εγγράφων, όπως ήδη αναφέραμε, που φωτίζει τον εντοπισμό των τεκμηρίων. Στο πλαίσιο της επιθυμίας  και φροντίδας του να αποδοθεί η πρέπουσα τιμή και αναγνώριση στην οικογένεια, ο Λυκούδης είχε συγκεντρώσει μεταξύ άλλων οικογενειακών εγγράφων και προσωπικά έγγραφα (πιστοποιητικά κ.ά.) που αφορούν τον πατέρα του Στυλιανό Π. Λυκούδη[5] και βρίσκονται σήμερα στο αρχείο.

Το αρχείο του Στυλιανού Εμμ.Λυκούδη καλύπτει την περίοδο 1903-1954 και αποτελείται από προσωπική και οικογενειακή αλληλογραφία.

Η ταξινόμηση του αρχείου της οικογένειας Λυκούδη έγινε με βάση τα πρόσωπα, το είδος και τη θεματική των εγγράφων, όπου αυτή μας το επέτρεπε. Η αρίθμηση των εγγράφων είναι ξεχωριστή σε κάθε φάκελο.

Φάκελος 1            ΠΕΤΡΟΣ  ΣΤ. ΛΥΚΟΥΔΗΣ (1859-1912)

έγγραφα 1-183

Υποφακ. 1.1        Στρατιωτική εκπαίδευση - Υπηρεσιακά (1859--1899)

(1-27)

-Εκπαίδευση (Σχολή Ευελπίδων, Γαλλία), (1859-1871):

Διάταγμα κατάταξης μαθητών στην Σχολή (1859), χειρόγραφες σημειώσεις Π.Λυκούδη με ένδειξη: «Πρόχειρον Πυροβολικής κατά τας απολυτηρίους μου εξετάσεις», κοινοποίηση Διευθύνσεως Μηχανικού Κερκύρας προς τον ανθυπολοχαγό Π.Λυκούδη «περί μεταβάσεως εις Γαλλίαν προς εκπαίδευσιν του», άδεια κατάταξης στο σώμα Μηχανικού στο Metz, δελτίο παρακολούθησης μαθημάτων στην Ecole des Ponts et Chaussώes (1869), αντίγραφα εγγράφων υπουργείου Στρατιωτικών και ελληνικού προξενείου στην Γαλλία σχετικά με την ανάκληση της αδείας  και την επιστροφή του στην Αθήνα (1871).

- Υπηρεσιακά (1867-1899):

Αλληλογραφία ανθυπασπιστή Π.Λυκούδη με την Διεύθυνση Μηχανικού Αργολιδοκορινθίας για την επισκευή ναού Αγίου Ανδρέου στο Παλαμήδι, αναφορά Στυλιανού Λυκούδη προς το Αρχηγείο Επτανήσου σχετική με την αδυναμία καταβολής της μισθοδοσίας του γιού του (λόγω πολιορκίας του Παρισιού), πρωτόκολλο παράδοσης σκευών γραφείου του σταθμού Μηχανικού Λευκάδας, αίτηση αδείας Π.Λυκούδη προς την Διεύθυνση Μηχανικού Αιτωλοακαρνανίας, κοινοποιήσεις υπουργείου Στρατιωτικών περί διορισμού μελών σε διάφορες επιτροπές, έγγραφα Διευθύνσεως Οπλοστασίου, αίτηση περί αντικαταστάσεως και μεταθέσεώς του σε διαθεσιμότητα.

Υποφακ.1.2         Οικογενειακή αλληλογραφία (1868-1881)

(28-93)

-Επιστολές και τηλεγραφήματα Π.Λυκούδη προς τον πατέρα του Στυλιανό σχετικά με τη διαμονή του στην Γαλλία, την έκρηξη του γαλλοπρωσικού πολέμου, την υπηρεσία του στο Μηχανικό στην Λευκάδα, στο Μεσολόγγι και στην Αθήνα και τις εργασίες της Επιτροπής οροθέτησης των συνόρων (1868-1881).

-Επιστολές Στυλιανού Π.Λυκούδη, από την Κέρκυρα, προς τον γιο του  (Μάρτιος-Δεκέμβριος 1881).

-Επιστολές (2) Εμμανουήλ Λυκούδη προς τον αδελφό του σχετικές με την αίτηση αδείας ή παραιτήσεως του Π.Λυκούδη προς τον υπουργό Στρατιωτικών (Δ.Γρίβα) και την αντίδραση του τελευταίου (1874).

-Επιστολές των θείων Θ. και Σ. Κυδωνάκη προς τον πατέρα του, Στυλιανό (1869-1874).

Υποφακ.1.3         Οροθέτηση συνόρων (1880-1882)

(94-137)

-Σημειώσεις Εμμ.Λυκούδη για τη συνδιάσκεψη του Βερολίνου και τη συμμετοχή του αδελφού του (1880).

-Διεθνής Οροθετική Επιτροπή[6]: αλληλογραφία Π.Λυκούδη με το υπουργείο Στρατιωτικών (Β.Βαλτινός), σημειώσεις του για τα διαφιλονικούμενα μέρη της οροθετικής γραμμής, προτάσεις θέσεων για την εγκατάσταση ελληνικών σταθμών (1881).

[Βλέπε και αλληλογραφία με τον πατέρα του υποφακ. 1.2]

-Σχέδιο πρωτοκόλλου «όρων ανακωχής των επί της οροθετικής γραμμής Τουρκικών και Ελληνικών στρατευμάτων» που υπεγράφη στις 2 Σεπτεμβρίου 1882 από τον Σαλίχ πασά και τον συνταγματάρχη Δ.Τσίρο.

-Ζητήματα οροθετικής γραμμής συνόρων: κοινοποιήσεις Αρχηγείου Στρατού, τηλεγραφήματα, ανακοίνωση υπουργείου Εξωτερικών, αναφορές Π.Λυκούδη προς το υπουργείο Στρατιωτικών σχετικά με τη συμμετοχή του μαζί με τους Ι.Σέχο και Κ.Σαπουντζάκη, ως έλληνες επίτροποι στην εκτέλεση της συμφωνίας Ελλάδος-Τουρκίας επί του μεθοριακού ζητήματος, κατάλογος διαφιλονικούμενων σημείων κ.ά. (Αύγουστος-Οκτώβριος 1882).

-Αλληλογραφία: σχέδιο επιστολής προς Μάρκο (;) (30 Οκτ. 1881), επιστολή Ε.Βερ(...) από την Άρτα στον Π.Λυκούδη στην Κων/πολη (2 Νοεμβ. 1881), επιστολή γενικού προξένου της Ελλάδας Martin (;) από το Βερολίνο (24 Δεκ. 1881).

-Διάκριση: απονομή διπλώματος Αργυρού Σταυρού του Ιπποτών του Τάγματος Σωτήρος (1882).

-Διάφορα τοπογραφικά σχέδια και σκίτσα.

Υποφακ. 1.4        Γαλλική στρατιωτική αποστολή (1885-1899)

(138-142)

-Έκθεση (αντίγραφο) στρατηγού  Vosseur για την κατάσταση του ελληνικού στρατού (Αθήνα, 30 Απριλίου 1885).

-Κοινοποίηση αποχαιρετιστήριας επιστολής  Vosseur  προς τα μέλη του στρατεύματος, με την ευκαιρία της αναχωρήσεώς του (4/14 Δεκ. 1887).

-Ερωτήματα που ετέθησαν και απαντήσεις του αντιστράτηγου Κωνσταντινίδη και ταγματάρχη Δαγκλή σχετικά με το έργο της αποστολής  Vosseur (1898-99).

Υποφακ. 1.5        Ελληνοτουρκικός πόλεμος (1883-1899)

(143-163)

-Σχέδιο νότας προς τους διαπιστευμένους Έλληνες πρεσβευτές στις χώρες των Μεγάλων Δυνάμεων μετά την έναρξη των ελληνοτουρκικών εχθροπραξιών (Αθήνα, 12/24 Απριλίου 1897).

-Διεύθυνση Επιτελικής Υπηρεσίας προς Αρχηγείο Θεσσαλίας στη Λάρισσα: αντίγραφα τηλεγραφημάτων Ν. Σμολένσκι, Ν. Μεταξά  με οδηγίες προς το Αρχηγείο, αποσπάσματα έκθεσης (188 Vosseur  και αντίγραφο έκθεσης (1883) στρατηγού Brialmont που ζητήθηκαν από το Αρχηγείο (Μακρής) στις 25/2/1897 για τα σχέδια εκστρατείας και οχύρωσης των συνόρων Θεσσαλίας, σημειώσεις επί της Εκθέσεως του Διαδόχου με ουσιαστικές παρατηρήσεις  επί των γραφομένων, μετάφραση ανταπόκρισης με περιγραφή των στρατιωτικών επιχειρήσεων πριν από την κατάληψη της Λάρισσας από τους Τούρκους, διευκρίνιση του Π.Λυκούδη  που χρησιμοποιήθηκε από τον αντισυνταγματάρχη Ζορμπά στην έκθεσή του για τον ελληνοτουρκικό πόλεμο, για τη θέση του επιτελάρχη συνταγματάρχη Μαγγίνα, τον οποίο αναπλήρωσε ο Π.Λυκούδης  (1883-1897).

-Επιστολές (3) βαρώνου Frh. von der Goltz προς Π.Λυκούδη (Φρανκφούρτη 19 Οκτωβρίου 1897, Βερολίνο 18 Ιουνίου και 22 Οκτωβρίου 1898) σχετικές με τον ελληνοτουρκικό πόλεμο, τον προτεινόμενο από τον Π.Λυκούδη οργανισμό του στρατού (βλ. και 1.6) και τη διανομή του βιβλίου του Goltz  για τον πόλεμο του ΄97 στους αξιωματικούς του ελληνικού στρατού.

-Σχέδιο επιστολής (14 σελίδων) Π.Λυκούδη προς τον Goltz, όπου σχολιάζει την Έκθεση του Διαδόχου [η έκθεση είχε συνταχθεί από τον λοχαγό του Μηχανικού Β.Δούσμανη] με ημερομηνία Αθήνα, 23 Φεβρ./7 Μαρτίου 1899.

-Σημειώσεις Λυκούδη «προς υποστήριξιν του αποκλεισμού των πριγκήπων από της διοικήσεως του στρατού».

Έντυπα (1897-99):

1) Υπουργείον Στρατιωτικών, Έκθεσις της Α.Β. Υψηλότητος του Διαδόχου επί των πεπραγμένων του στρατού Θεσσαλίας κατά την εκστρατείαν του 1897, υποβληθείσα εις το Υπουργείον των Στρατιωτικών. Εν Αθήναις, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, 1898.

2) Αυτοσχέδια α) Του από Λαρίσσης μέχρι Μελούνας εδάφους β) Κοιλάδων Ενιπέως και Πηνειού γ) Δερβέν Φούρκας. Σχεδιασθέντα εν τω Επιτελικώ Γραφείω της Α.Β.Υ. του Διαδόχου δια την σύνταξιν της Εκθέσεως αυτού επί των πεπραγμένων του στρατού Θεσσαλίας κατά την εκστρατείαν 1897. Αθήναι.

3)Επιτελείον Στρατού Θεσσαλίας, Πίνακες της εκθέσεως του Μηχανικού της υποβληθείσης υπό της Α.Β.Υ. του Διαδόχου, συνταχθέντες επί τη βάσει των παρά του Σώματος τούτου υποβληθέντων σχεδιασμάτων. Αθήναι 1899.

4) Φον δερ Γκολτς, Σχέδια και χάρται του ελληνοτουρκικού πολέμου. Εν Αθήναις, τυπ. Α.Κωνσταντινίδη, 1899.

 Υποφακ. 1.6       Οργανισμός στρατιωτικών δυνάμεων (1899)

(164-165)

-Π.Σ.Λυκούδη, Περί οργανισμού των στρατιωτικών δυνάμεων της Ελλάδος. Εν Αθήναις εκ του τυπογραφείου της Εστίας, 1899. [Φέρει ιδιόχειρη αφιέρωση του Λυκούδη στον αδελφό του].

-Ευχαριστήρια επιστολή βασιλέως και πρίγκηπος Νικολάου, υπογεγραμμένη από τον Ιω. Παπαδιαμαντόπουλο, για την αποστολή του βιβλίου του (18 Μαΐου 1899).

Υποφακ. 1.7        Προσωπικά  (1859-1912)

(166-183)

 -Πιστοποιητικά  γεννήσεως και βαπτίσεως, σημειώσεις Π.Λυκούδη για τις ημερομηνίες γεννήσεως και θανάτου των γονέων του, αντίγραφο επιστολής Εμμ.Λυκούδη προς τον Ελ.Βενιζέλο στην οποία εκφράζει την επιθυμία του αδελφού του Πέτρου να μην του αποδοθούν στρατιωτικές τιμές στην κηδεία του, φωτογραφίες (7) του Π.Λυκούδη.

-Σημειώσεις [αποσπασματικές και ασυνάρτητες] κατά τη διάρκεια της ασθένειάς του (1908-1912).

-Ποικίλα: λογαριασμός επιδιόρθωσης πυξίδας, Acadώmie Parisienne des Inventeurs, Exposition Internationale du Progrϋs (1889-1898).

Φάκελος 2            ΠΕΤΡΟΣ ΣΤ. ΛΥΚΟΥΔΗΣ - ΛΥΟΜΕΝΟ ΠΥΡΟΒΟΛΟ (1878-1907)[7]

έγγραφα 1-136

Υποφακ. 2.1        Αλληλογραφία  (1878-1900)

(1-46)

-Επιστολές Ι.Παπαδιαμαντόπουλου, Edwin Ilgner -αντιπροσώπου οίκου Fr.Krupp-, Μ.Δέφνερ (αποστολή σχεδίων πυροβόλων), Cecil  H.Domville  (πληροφορίες περί επακτίων πυροβολείων), Ιωαν.Καλλιοντζή (αντίκτυπος εφεύρεσης Λυκούδη στους Βέλγους αξιωματικούς), Κ.Νίδερ (υπολογισμός βάρους του λυόμενου πυροβόλου Λυκούδη), Armengaud (συμβουλές για την κατοχύρωση προνομίου ευρεσιτεχνίας στην Αγγλία), Κ.Ροζάλα -αντιπροσώπου οίκου Rotchild στην Αθήνα- (υποστήριξη υπεροχής οπλικού συστήματος Μάουζερ ως προς το Μάνλιχερ) και ευχαριστήριες επιστολές των Paul Morin (L’ avenir militaire), Hotchkiss et Cie, A.Michaut (Revue militaire) Vosseur, E.Canziani, Armstrong, Whitworth and Co για την αποστολή των υπομνημάτων Λυκούδη για το λυόμενο πυροβόλο.

-Επιστολές  C.Ardagh (χάρτες συνόρων και επαφές για σύστημα πυροβόλου στην Αγγλία) και Δ.Μεταξά (διαμονή Λυκούδη στο Λονδίνο), 1887-1900.

-Επιστολές τρίτων: επιστολή Ιωαν.Γενναδίου προς τον υπουργό Ναυτικών Ν.Μπούμπουλη με πληροφορίες περί οχυρώσεων, στην οποία επισυνάπτεται σχέδιο τηλεβόλου εταιρείας  Armstrong and Co, αντίγραφο επιστολής προξένου Γ.Ε.Μαυρογιάννη προς τον υπουργό Εξωτερικών (1878, 1880).

Υποφακ. 2.2        Αλληλογραφία (1902-1909)

(47-73)

-Επιστολές Armengaud (πληροφορίες για ενδεχόμενη δίκη εναντίον της εταιρείας Vickers,Sons and Maxim), F.E.D. Acland (διαμονή του στην Ελλάδα, γνώμη του για την εταιρεία  Vickers και την ιδιοποίηση της εφεύρεσης Λυκούδη), καθώς και ευχαριστήριες επιστολές των  Royal Artillery Institution, W.Davidson (Royal Artillery North Eastern District), E.P.Darway, G.Canet-Schneider et Cie για την αποστολή των υπομνημάτων του Λυκούδη κ.ά. (1902-1909).

Υποφακ. 2.3        Υπόθεση κατασκευής λυόμενου πυροβόλου από την  Vickers,Sons and Maxim (1902-1903)

(74-87)

-Αλληλογραφία Π.Λυκούδη με την εταιρεία Vickers, Sons and Maxim σχετική με τον σφετερισμό του συστήματος Λυκούδη στην κατασκευή πυροβόλου (Ιούλιος-Αύγουστος 1902). Έντυπη έκδοση των ανταλλαχθεισών επιστολών μεταξύ Λυκούδη και  Vickers  (στα γαλλικά) συνοδευόμενη από  σχέδια.

-Σχέδιο επιστολής  προς τον στρατηγό Sir H.Brackenburg στο υπουργείο Πολέμου της Αγγλίας και απάντηση του τελευταίου (Αύγουστος 1902).

-Αλληλογραφία Γ.Παγκάλου με τον εξάδελφό του Π.Λυκούδη σχετικά με την υπόθεση κατασκευής του πυροβόλου Λυκούδη από την Vickers (Ιαν.-Φεβρ. 1903).

-Σχέδια πυροβόλων της Vickers, Sons and Maxim.

Υποφακ. 2.4        Πρόταση κατασκευής πυροβόλου Schneider-Canet, Lycoudis (1904)

(88-92)

-Σχέδια επιστολών Π.Λυκούδη προς G.Canet και L.Rossels για την πρόταση κατασκευής του πυροβόλου από την εταιρεία Schneider, πολυσέλιδη επιστολή του Εμμανουήλ Λυκούδη προς τον αδελφό του στην οποία αναφέρεται αναλυτικά στους όρους της πρότασης Canet.

Υποφακ. 2.5        Κατασκευή πυροβόλου από το ελληνικό κράτος (1904)

(93-96)

-Σχέδια επιστολών Εμμ.Λυκούδη προς τον πρόεδρο της κυβερνήσεως Γ.Θεοτόκη και τον υπουργό Οικονομικών Α.Σιμόπουλο, όπου προτείνει να εγκριθεί από την ελληνική κυβέρνηση η κατασκευή του πυροβόλου Λυκούδη (Αύγουστος-Νοέμβριος 1904).

Υποφακ. 2.6        Διαφορές πυροβόλων Δαγκλή και Λυκούδη (1904-1907)

(97-105)

- «Έκθεσις του συνταγματάρχου του Μηχανικού Π.Σ.Λυκούδη επί της από 15 Δεκεμβρίου 1904 προς την Γενική Διοίκησιν αναφοράς του αντισυνταγματάρχου Π.Δαγκλή», πρωτόκολλο διαφωνίας μεταξύ των αντιπροσώπων του Π.Δαγκλή και του Π.Λυκούδη (4 Μαΐου 1905), σημείωμα του συνταγματάρχη Διγενή με πληροφορίες για το ορεινό λυόμενο πυροβόλο Schneider-Δαγκλή κ.ά. (1904-5)

- «Επιστολή δι’ης απέστειλα τω κ.Δρέγερ εις Essen αντίγραφα του διαγράμματος του σωλήνος του πυροβόλου Δαγκλή οίος ετροποποιήθη υπό του οίκου Canet», απαντητική επιστολή Μ.Δρέγερ (1905-6).

- Άρθρο του Π.Λυκούδη (στα ελληνικά και γαλλικά) με τίτλο « Το πυροβόλον Λυκούδη.Επανόρθωσις ανακριβειών του περιοδικού Le Monde Hellenique», φύλλο της εφημερίδας  Le Messager d’Athϋnes ημερ.21/6/1907, όπου δημοσιεύεται το άρθρο του Λυκούδη.

Υποφακ. 2.7         Λυόμενο πυροβόλο συστήματος Λυκούδη-Krupp (1905-1906)

(106-120)

-Τεχνικές εκθέσεις Π.Λυκούδη και Fr.Krupp  επί του λυόμενου ορεινού πυροβόλου των 7,5cm / L 14 και 17.

-Δοκιμές πυροβόλου Λυκούδη-Krupp: τεχνικές παρατηρήσεις επί των βολών, αποκόμματα εφημερίδων (Νοέμβριος 1906).

-Κατάλογος εικονογραφημένος με τα τεχνικά χαρακτηριστικά των πυροβόλων Fr.Krupp A.G στη Διεθνή Έκθεση της Λιέγης, La Maison Krupp a l’ Exposition Internationale de Liϋge (έντυπα).

Υποφακ. 2.8        Σχέδια πυροβόλου

(121)

«Τελικά αυτοσχέδια. Διαστάσεις εκτυπώσεως.».[Σχέδια του Π.Λυκούδη με μελάνι και επιχρωματισμένα].

Υποφακ. 2.9        Ποικίλα (1893-1904)

(122-136)

-Σχέδια άρθρων [μάλλον του Π.Λυκούδη] (με ψευδώνυμο Ναυπλιεύς) προς την εφημερίδα Ακρόπολι, αποκόμματα εφημερίδων σχετικά με τα δωρηθέντα από το υπουργείο Στρατιωτικών εθνικά κειμήλια -πυροβόλα- στον Δ.Πλαπούτα για να κοσμήσουν τον τάφο του πατέρα του (1893).

-Nouveaux tracώs de bouches ∙ feu d■montables propos■s par le lieutenant-colonel Lycoudis (ανάτυπο από την Revue d’ Artillerie, Fevrier 1897), παρουσιάσεις των υπομνημάτων του Π.Λυκούδη «Suite au m■moire sur un nouveau syst√me de bouches ∙ feu d■montables publi■ en 1891╗ και ΪLe syst■me  des canons d√montables propos■ par le colonel P.S.Lycoudis et la violation de brevet commise par la maison Vickers,Sons and Maxim Ltd» στην επιθεώρηση Rivista d’Artiglieria κ.ά. (1897,1904).

Φάκελος 3            ΠΕΤΡΟΣ  ΣΤ. ΛΥΚΟΥΔΗΣ -ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

-Χειρόγραφος «κατάλογος των εγγράφων, άτινα επικαλούμαι εν τη γενεαλογία και τη βιογραφία του Πέτρου μου» [απαρίθμηση  244 εγγράφων], έξι φάκελοι κενοί στο εξωτερικό των οποίων ο Εμμανουήλ Λυκούδης καταγράφει και αξιολογεί τα έγγραφα που χρησιμοποίησε ως αποδεικτικά τεκμήρια για τη συγγραφή της βιογραφίας του αδελφού του.[8]

-Έντυπο: Πέτρου Στυλιανού Λυκούδη, Γενεαλογία-Βιογραφικά-Έργα και το υπ’αυτού εφευρεθέν νέον σύστημα λυομένων πυροβόλων. Μέρος πρώτον Γενεαλογία-Βιογραφία-’Εργα υπό του αδελφού αυτού Εμμανουήλ Στ.Λυκούδη. Αθήναι,1923.

Φάκελος 4            ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ  ΣΤ. ΛΥΚΟΥΔΗΣ (1811-1926)

έγγραφα 1-289

Υποφακ.4.1         Λογοτεχνικό έργο (1865-1926)

(1-37)

-Νεανικά ποιήματα, κείμενα (1865-1868), [4 τευχίδια 21Χ15 εκ.].

- «Οδηγίαι περί άλλων φιλολογικών εργασιών»: κατάλογος δημοσιευμάτων Εμμανουήλ Λυκούδη στον Τύπο (1892-1903).

-Έκδοση έργων του: αλληλογραφία και συμβόλαια  Λυκούδη με τον Ιωάννη Ν.Σιδέρη για την έκδοση των «Διηγημάτων» του και «Το σπητάκι του γιαλού», με τον Ιωάννη Δ.Κολλάρο για την έκδοση των «Κίμων Ανδρεάδης-Οι Νεμρώδ της Λαυρεωτικής», «Οδοιπορικαί σημειώσεις» και «Σελίδες» και με τον Κ.Ελευθερουδάκη για την έκδοση του έργου «Αλήθειαι συκοφαντούμεναι ως παραδοξολογίαι». Επίσης σχέδια επιστολών Εμμ.Λυκούδη προς Γρ.Ξενόπουλο και δύο επιστολές Γρ.Ξενόπουλου προς Εμμ.Λυκούδη και τον γιο του Στυλιανό σχετικές με τη συμφωνία μεταβίβασης των δικαιωμάτων επί του έργου του «Διάττοντες» και τη συγγραφή προλόγου στην μετά θάνατον έκδοση του έργου (1919-1926).

-Αποκόμματα εφημερίδων με άρθρα που αναφέρονται σε παρουσιάσεις του συγγραφικού έργου του Λυκούδη (1920).

-Φιλολογικό μνημόσυνο του Εμμανουήλ Λυκούδη. Ομιλία Βασ.Λαμπίκη στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσό (30 Μαίου 1926).

-Συλλογή προσωπογραφιών (λιθογραφίες) γάλλων ακαδημαϊκών -μεταξύ των οποίων πολλοί συγγραφείς- από γαλλική έκδοση του 1885.

Υποφακ. 4.2        Οικογενειακά -Δωρεές κειμηλίων και τεκμηρίων (1811-1925)

(38-84)

-Στυλιανός Γ.Λυκούδης: προσωπικά έγγραφα του αντισυνταγματάρχη του Πυροβολικού και πατέρα των Πέτρου και Εμμανουήλ Λυκούδη, (αντίγραφα πιστοποιητικών, κοινοποιήσεις προβιβασμών, διακρίσεων κά.) που χρησιμοποίησε ο Εμμανουήλ για τη συγγραφή της γενεαλογίας της οικογένειας. Επίσης, αποδείξεις εξόδων κατασκευής μνημείου προς τιμήν του πατέρα του στην Κέρκυρα (1811-1923).

-Ευχαριστήρια επιστολή Γενικού Επιτελείου Ναυτικού για τη δωρεά 31 σχεδιαγραμμάτων οχυρώσεως της Αθήνας, Πειραιά και Ναυστάθμου (1920).

-Δωρεές κειμηλίων και τεκμηρίων στην Ι.Ε.Ε.Ε.[9]: αλληλογραφία προέδρου Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας Κ.Ν.Ράδου, αποδείξεις παραλαβής δωρεεών, κατάλογοι αναλυτικοί και περιγραφικοί, συνταγμένοι από τον ίδιο τον Εμμ.Λυκούδη, των δωρηθέντων  τεκμηρίων (επιστολές, διπλώματα, φωτογραφίες, κ.ά.), εντύπων και ενθυμημάτων   που αφορούν τον αδελφό του Πέτρο καθώς και κατάλογος ενθυμημάτων του Χαριλάου Τρικούπη κ.ά. (1913-1925).

Υποφακ. 4.3        Μέλος συλλόγων και εταιρειών (1873-1884)

(85-93)

-Αλληλογραφία και διπλώματα εκλογής τακτικού μέλους στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσό» (του οποίου διετέλεσε πρόεδρος το 1875), στην Φιλαρμονική Εταιρεία  «Ευτέρπη», στον Φιλολογικό Σύλλογο «Ελληνική Παλιγγενεσία», στον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο Κων/πόλεως, στο Σύλλογο «Ο Απόστρατος Έλλην» και σε μυστική(;) εταιρεία κ.ά.

Υποφακ. 4.4        Αλληλογραφία (1866-1924)

(94-138)

-Επιστολές προς Εμμανουήλ Λυκούδη των: δημάρχου Πειραιώς Δ.Μουτζόπουλου, Δ.Αιγινήτη, Ι.Δροσόπουλου, Μπούφη -Γενική Εφορεία Υλικού Πολέμου Αθηνών-, Κ.Ν.Ράδου σχετικές με θέματα προσωπικά και νομικά, την προσωπικότητα και το έργο του αδελφού του, την προσωπογραφία του Στυλιανού Λυκούδη καλλιτεχνημένη από τον ζωγράφο Πανταζόπουλο και την υπόθεση συνταξιοδότησης του Κ.Ν.Ράδου από το Πανεπιστήμιο.

-Οικογενειακή αλληλογραφία: επιστολές της συζύγου του Δήμητρας, του γιού του Στυλιανού, του εξαδέλφου του D.Licudi (Βενετία) και του ανηψιού του Σπύρου Π.Αραβαντινού.

-Επιστολές τρίτων: Αναστάσιος Λάμπρου από τα Σύρχια Βουλγαρίας προς Σπ.Αραβαντινό.

Υποφακ. 4.5        Νομικός σύμβουλος Δημοσίου και Εθνικής Τράπεζας (1901-1923)

(139-172)

-Έγγραφα δικαστικού συμβούλου υπουργείου Οικονομικών σχετικά με την επιστροφή δικογραφιών διαφόρων υποθέσεων του Δημοσίου, έγγραφα των διοικητών της Εθνικής Τράπεζας Αλ.Ζαΐμη και Δ.Μάξιμου για τη μισθοδοσία του ως νομικού συμβούλου, επιστολή Εμμ.Λυκούδη προς τον γιο του, όπου μεταφέρει εμπιστευτική οικονομική συζήτηση με τον Ι.Δροσόπουλο.

Υποφακ. 4.6        Δικηγορικές υποθέσεις - Δικηγορικόν γραφείον Εμμ.Λυκούδη και Τηλέμαχου Γ.Κόντου (1897-1923)

(173-289)

-Υπόθεση ζεύγους Μπαλάσκα (επιστολές, τηλεγραφήματα).

-Υπόθεση οθωμανών κατοίκων κατά Ιω.Ζωγράφου: επιστολές Αριστοτέλη (;) από τη Λάρισσα προς τον δικηγόρο (ανηψιό του Λυκούδη) Σπ.Αραβαντινό.

-Είσπραξη τίτλων δημοσίων χρεωγράφων για λογαριασμό της «Neuchatel Asphalt Company Limited» (επιστολές, πληρεξούσια).

-Διάφορες υποθέσεις (επιστολές, πληρεξούσια).

- «Το εξοφληθέν Ασκητόπουλου» (επιστολές Εμμ.Λυκούδη προς χρηματιστή Α.Ασκητόπουλο).

- Έντυπα: Εφημερίς των νόμων, Η δίκη της Σκοπευτικής ενώπιον της ολομελείας του Αρείου Πάγου.

Φάκελος 5            ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΕΜΜ. ΛΥΚΟΥΔΗΣ (1903-1954)

έγγραφα 1-135

Υποφακ.5.1         Αλληλογραφία (1903-1954)

(1-51)

-Επιστολές διαφόρων, προσωπικού περιεχομένου, προς Στυλιανό Λυκούδη: Don Pascual Cervera (συγχαρητήρια για το γάμο του), υπουργείο Ναυτικών (τοποθέτηση Λυκούδη στη Διεύθυνση Φάρων), Κ.Ν.Ράδου (συλλυπητήριες επιστολές και ψήφισμα Ι.Ε.Ε.Ε για το θάνατο του πατέρα του), Β.Κούτσης (Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο), Ιππ.Σ.Καραβίας (Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός-ελαιογραφία Εμμ.Λυκούδη), Σύνδεσμος Ελλήνων εθελοντών γαλλικού στρατού 1914-18, Σοφ.Βενιζέλος (συλλυπητήρια για το θάνατο της αδελφής του Μαρίας Α.Μιαούλη), Δ.Καμπούρογλους, Αρχαιολογική Εταιρεία, Ζαχαρίας Παπαντωνίου (φιλολογικό μνημόσυνο Εμμ.Λυκούδη) και άλλοι.

-Βιβλίο αντιγράφων επιστολών (κόπια) Στ. Λυκούδη (1904-7).

Υποφακ. 5.2        Οικογενειακή αλληλογραφία (1903-1938)

(52-97)

-Επιστολές των γονέων του (Μανώλη και Δήμητρας), της συζύγου του Αγγέλας  και της κόρης του Μπέλλας (1909-1934).

-Επιστολές Στυλιανού προς τη σύζυγό του (1903-1938).

-Επιστολές προς την κόρη τους Μπέλλα (1907-8).

Υποφακ.5.3         Ακαδημία Αθηνών (1938-1939)

(98-106)

-Έγγραφα της Ακαδημίας για συμμετοχή του Στυλιανού Λυκούδη σε επιτροπές, πρόσκληση για την επίσημη υποδοχή του ως τακτικό μέλος και για διάλεξη του κ.Μαζαράκη -Αινιάν με θέμα το βίο και έργο του Πέτρου Λυκούδη.

-Αλληλογραφία Στ.Λυκούδη με τον Γ.Οικονόμου (γ.γ.Ακαδημίας) για την πραγματεία του περί αποδόσεως ξενικών φθόγγων.

-Ανακοίνωση Στ.Λυκούδη με θέμα «Περί του παρ΄ημίν Ναυτικού ονοματολογίου και της ενεστώσης θέσεως αυτού». (Ανάτυπο από τα Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, τομ.4,1939).

Υποφακ.5.4         Προσωπικά  (1903-1958)

(107-118)

-Αγγελτήριο γάμου, εκλογικό βιβλιάριο, αποδεικτικό ταυτότητας υπουργείου Ναυτικών, ιατρική βεβαίωση, σημειωματάριο με ένδειξη στο εξώφυλλο «C.Lunghis», όπου σημειώνονται τα ασπρόρουχα και η γκαρνταρόμπα  της μέλλουσας συζύγου του Αγγέλας, ψηφίσματα Δ.Σ. Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και Ελληνικής Θαλασσίας Ενώσεως  για το θάνατο του Στυλιανού Λυκούδη, φωτογραφίες.

Υποφακ.5.5         Ποικίλα

(119-135)

-Ποίημα Α.Ι.Πομώνη για την εξαδέλφη του Αγγελική, διάφορες επιστολές, μουσικό πρόγραμμα, εισιτήρια ηλεκτρικού σιδηρόδρομου, φωτογραφίες, μελέτη του Π.Ρεδιάδη «Πατρόκλου Νήσος» (έντυπο).

-Κορδέλες στεφάνων κηδείας Γ.Νικολαΐδη (αντιπροέδρου της Αρχαιολογικής Εταιρείας).

---

[1] Το όνομα προέρχεται από παραφθορά του Λειχούδης-Λεικούδι-Licoudi-Lycoudi.

[2] Για το λογοτεχνικό έργο του Εμμανουήλ Λυκούδη βλέπε μεταξύ άλλων την παρουσίαση-ανθολόγηση της Στέσης Αθήνη στην Παλαιότερη πεζογραφία μας, τόμος Ζ΄, εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα, 1997.

[3] Δεν υπάρχουν παρά ελάχιστα τεκμήρια σχετικά με τη λογοτεχνική παραγωγή του Εμμανουήλ και τίποτα για τις δραστηριότητες του Στυλιανού στη Διεύθυνση  Φάρων, όπου εργάστηκε για πολλά χρόνια.

[4] Ο Εμμανουήλ Λυκούδης φροντίζοντας με πολύ αγάπη και πίκρα για την αναγνώριση του έργου του αδελφού του και συγκεκριμένα  την εφεύρεση του συστήματος του λυόμενου πυροβόλου δημοσίευσε το 1921: “Το υπό του Πέτρου Σ.Λυκούδη εφευρεθέν νέον σύστημα λυομένων πυροβόλων, Ήτοι: μετάφρασις των κατά τα έτη 1891, 1896 και 1903 δημοσιευθέντων υπό του εφευρέτου εις την γαλλικήν πονημάτων μετά σχεδίων και πινάκων, προηγουμένης τούτων  εισαγωγής περί των επακολουθησάντων την εφεύρεσιν ταύτην γεγονότων, υπό του εκδίδοντος αδελφού Εμμανουήλ Σ.Λυκούδη”. Το έργο αυτό συμπληρώθηκε το 1923 με το: “Μέρος πρώτον. Γενεαλογία-Βιογραφία-Έργα. Υπό του αδελφού αυτού Εμμανουήλ Στ.Λυκούδη”. Για τις εκδόσεις αυτές ο Λυκούδης συγκέντρωσε επιλεκτικά, μεταξύ άλλων οικογενειακών εγγράφων των οποίων δεν γνωρίζουμε την τύχη, τεκμήρια με αποδεικτική αξία για να αποδώσει την αλήθεια και το δίκαιο στο έργο του αδελφού του.

[5] 0 Στυλιανός  Πέτρου Λυκούδης (1807-1884) εισήχθη με προσωπική δαπάνη του Ι.Καποδίστρια στη Σχολή Ευελπίδων το 1828. Εγκατέλειψε όμως τη Σχολή για να μετάσχει το 1829 στην πολιορκία  της Ναυπάκτου. Διετέλεσε διευθυντής του Οπλοστασίου Ναυπλίου, φρούραρχος Χαλκίδας (1856), Ναυπλίου (1864) και Κερκύρας (1869). Αποστρατεύθηκε με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη το 1872 και έζησε το υπόλοιπο του βίου του στη γενέτειρά του Κέρκυρα, όπου και πέθανε.

[6] ΄Μέλη της Διεθνούς Επιτροπής εκ μέρους της Ελλάδας ήταν οι: Γεράσιμος Μεταξάς, Πέτρος Λυκούδης και Νικόλαος Πουρναράς.

[7] Για το λυόμενο πυροβόλο βλέπε και φακέλους 3 και 4.2, όπου δημοσιεύεται  σχετικό υλικό και παρατίθεται κατάλογος των εγγράφων και εντύπων που έχουν διασπαστεί από το αρχείο.

[8] Από τον κατάλογο των 244 εγγράφων γνωρίζουμε ότι 139 έγγραφα δωρήθηκαν, το 1924, στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.

[9] Βλέπε και υποφάκελο 4.4 προσωπική αλληλογραφία Κ.Ν.Ράδου-Λυκούδη, όπου αναφέρεται σε λεπτομέρειες σχετικές με τις δωρεές κειμηλίων και εγγράφων καθώς και σε θέματα συνταξιοδοτικά του Ράδου.